Yên Bái nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, giữa hai vùng sinh thái Đông Bắc và Tây Bắc Việt Nam, với nhiệt độ trung bình từ 22-230C, lớp vỏ phong hóa dày đã tạo ra thảm thực vật phong phú về chủng loại và giàu về trữ lượng. Do điều kiện địa hình và khí hậu có sự chênh lệch giữa các vùng nên thực vật Yên Bái được chia ra các vành đai thực vật khác nhau.
Thảm thực vật rừng:
Yên Bái nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, giữa hai vùng sinh thái Đông Bắc và Tây Bắc Việt Nam, với nhiệt độ trung bình từ 22-230C, lớp vỏ phong hóa dày đã tạo ra thảm thực vật phong phú về chủng loại và giàu về trữ lượng. Do điều kiện địa hình và khí hậu có sự chênh lệch giữa các vùng nên thực vật Yên Bái được chia ra các vành đai thực vật khác nhau với các kiểu rừng chủ yếu sau.
Vành đai rừng nhiệt đới:
Vùng đồi núi thấp (độ cao dưới 600-700m) đất đai rừng này phân bố ở khu vực vùng núi thấp thuộc thung lũng sông Hồng, sông Chảy, trong các bồn địa Văn Chấn, Lục Yên có đặc điểm: rừng kín, thường xanh quanh năm. Phần lớn là rừng thứ sinh, tầng ưu thế sinh thái không khép tán, cây thân gỗ, nhiều dây leo chằng chịt, có nhiều tầng nhưng phân tầng không rõ. Thành phần thực vật chủ yếu gồm các loại cây họ sấu trò xanh, sếu tán, sui... dây leo có sóng mây, dưới tán rừng còn có cây họ chuối, ráy, hoàng tinh...
Vành đai rừng á nhiệt đới:
Núi cao trung bình (600-700m đến 1.700 - 1.800m). Đất đai rừng này phân bổ ở khu vực đỉnh núi Con Voi, các bậc thềm của vùng núi cao ở huyện Trạm Tấu, Văn Chấn, Mù Cang Chải, vành đai này có đặc điểm:
Thành phần thực vật khá đơn giản so với vành đai nhiệt đới, thường có cây thấp, cây bụi, thảm cỏ xanh. Đặc biệt dây leo cũng ít hẳn và thường ngắn, nhỏ, chỉ quấn quanh cây thân gỗ, thực vật phụ sinh phát triển mạnh bám vào thân, cành, lá cây khác ở trên tất cả các tầng và nguy cơ cả trên mặt đất, phần lớn là họ dương xỉ, họ lan, họ ráy... cây rừng chủ yếu là: sồi, dẻ, càng lồ... các cây dược liệu như tam thất, dương quy, hoàng bá, đỗ trọng....
Vành đai rừng cận nhiệt đới:
Núi cao (trên 1.700m), vành đai này phân bố ở vùng núi cao thuộc dãy Hoàng Liên - Pú Luông, Phu Sa Phìn, Phu Chiêm Ban. Đai rừng này có quần thể thể thực vật mang nhiều đặc tính của thực vật vùng ôn đới, thực vật rừng là rừng hỗn giao giữa lá cây rộng và lá cây kim như pơmu, thông, sa mộc, liễu sam; cây lá rộng có sồi, dẻ, đỗ quyên. Rừng thường có một hoặc hai tầng, trên, thân, cành, lá và cả mặt đất có rêu, dương sỉ, địa y như thành lớp dày.
Ngoài 3 đai rừng chính ở trên, thảm thực vật ở Yên Bái còn có các kiểu rừng đặc biệt sau:
Rừng nhiệt đới trên núi đá vôi: Với đặc trưng là có những cây thân gỗ cứng vật quý như ngiến, đinh, chò chỉ, dây leo như song, mây, cây tầm gửi như phong lan mọc trên thân cây to, ngoài ra còn có chuối, ráy. Loại rừng này phân bố ở khu vực núi đá vôi ven sông Chảy như ở huyện Lục Yên và bồn địa Văn Chấn .
Rừng tre nứa trên đất phát triển trên đá cuội kết, phù sa cổ: là loại rừng thuần vàu, nứa; trong điều kiện ít ẩm, khô, thành phần cơ giới nhẹ, tầng đất mỏng, nghèo chất dinh dưỡng; tỷ lệ mùn thấp, nếu khai thác kiệt sẽ thoái hóa trở nên cằn cỗi, độ che phủ kém, đất có sự rửa trôi về mùa mưa, thường phân bố ở các xã Hoàng Thắng, Xuân Ái, Yên Hợp huyện Văn Yên; xã Y Can, Âu Lâu huyện Trấn Yên; Động Quan, Trung Tâm của huyện Lục Yên và rải rác ở một số nơi khác.
Thảm thực vật có vai tro rất quan trọng trong việc giữ đất và giữ cho cân bằng sinh thái, bảo vệ môi sinh. Song do phá rừng làm nương rẫy, khai gỗ không hợp lý làm cho thảm thực vật rừng bị phá, đất mặt bị rửa trôi, độ phì của đất giảm nhanh chóng, làm cho đất khô, chai cứng, thậm chí còn đến tích tụ kết vón, đá ong theo thời gian rất khó phục hồi lại.
Tài nguyên rừng:
Rừng và đất rừng là tài nguyên và tiềm năng của tỉnh. Với hệ thống thực vật rất phong phú và đa dạng, gồm nhiều loại, nhiều họ khác nnhau, có đủ các lâm sản quý hiếm; các cây dược liệu quý, các cây lâm sản khác như tre, nứa, vầu, tài nguyên rừng phân chia theo chức năng sử dụng:
Vùng rừng phòng hộ :
Vùng rừng phòng hộ sông Đà gồm các huyện: Mù Cang Chải, Trạm Tấu và một phần Văn Chấn.
Vùng rừng phòng hộ sông Hồng: Gồm các huyện Trấn Yên, Văn Yên, Văn Chấn và thành phố Yên Bái.
Vùng rừng phòng hộ sông Chảy: gồm các huyện Yên Bình, Lục Yên.
Vùng rừng sản xuất:
Vùng rừng sản xuất nguyên liệu giấy gồm các huyện: Yên Bình, Trấn Yên, Lục Yên, vùng thấp Văn Yên, vùng ngoài Văn Chấn.
Vùng trồng cây đặc sản quế: Tập trung ở huyện Văn Yên, Trấn Yên và phân bố rải rác ở các huyện khác: Văn Chấn, thị xã Yên Bái, Yên Bình, Lục Yên.
Đất rừng:
Hết năm 2014, diện tích rừng và đất lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh Yên Bái là 418,495,47 ha, trong đó, rừng tự nhiên là 238.976,13 ha; rừng trồng là 179,7519,34ha; độ che phủ của rừng là 61,2 %.
Yên Bái có nhiều loại rừng khác nhau như: rừng nhiệt đới, á nhiệt đới, và núi cao. Trong khu vực rừng á nhiệt đới của tỉnh có nhiều loại cây lá kim (như: pơmu, thông nàng, thông tre lá lớn, sa mộc, sam mộc) xen lẫn cây lá rộng thuộc họ sồi dẻ, đỗ quyên. Ở độ cao trên 2000m, rừng hỗn giao giảm dần, pơmu mọc thành rừng kín cao tới 40-50m, đường kính thân có cây tới 1,5m. Cao hơn nữa là những cánh rừng thông xen kẽ các tầng cây bụi nhỏ rồi đến trúc lùn, cậy họ cói, cậy họ hoa hồng, cây họ thạch nam, cây họ cúc, cây họ hoàng liên xen kẽ. Lùi dần về phía đông nam, độ cao hạ dần, khí hậu ấm áp hơn làm cho lớp phủ thực vật rừng có điều kiện phát triển. Bên cạnh các loại gỗ quý (nghiến, trúc, lát hoa, chò chỉ, pơmu, cây thuốc quý (đẳng sâm, sơn tra, hò thủ ô, hoài sơn, sa nhân), động vật hiếm (hổ, báo, cầy hương, lợn rừng, chó sói, sơn dương, gấu, hươu, vượn, khỉ, trăn, tê tê, đàng đẵng, ếch dát, gà lôi, nộc cốc, phượng hoàng đất) cùng nhiều khu rừng cho lâm, đặc sản (cọ, măng, song, móc, nấm hương, mộc nhĩ, trẩu, quế, chè).
Trữ lượng rừng:
Tổng trữ lượng của các loại rừng của Yên Bái có 14.080,719 m3 gỗ và 114.638.800 cây tre, nứa, vầu các loại (theo số liệu kiểm kê rừng năm 1998).
Theo kết quả kiểm kê rừng tự nhiên của Yên Bái chủ yếu còn ở hai cấp trữ lượng III và IV; cấp trữ lượng III: 151-225 m3/ha, chiếm 18,2%; cấp trữ lượng IV: 76- 150 m3/ha, chiếm 34,2%. Cá biệt có nơi rừng còn đạt 250m3/ha, nhưng không đáng kể vê diện tích. Trữ lượng rừng của Yên Bái tập trung chủ yếu ở các huyện: Văn Yên, Văn Chấn, Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Trấn Yên, Yên Bình và Lục Yên.
Hệ động, thực vật hoang dã:
Với diện tích đất có rừng trên 410 ha chiếm gần 60% diện tích tự nhiên, rừng Yên Bái được tổ chức Bảo tồn động thực vật quốc tế (FFI), Quỹ bảo tồn thiên nhiên Việt Nam (VCF) đánh giá có độ đa dạng sinh học phong phú, đa dạng về chủng loại bao gồm rừng nguyên sinh, rừng thường xanh, rừng rụng lá mùa thu, rừng hỗn giao. Mặt khác rừng Yên Bái có hệ thống thực vật đa dạng. Hệ thực vật ở Yên Bái có khoảng 1.035 loài thực vật bậc cao thuộc 161 họ, 561 chi trong đó có nhiều loài quý hiếm như: Lan Kim Tuyến, Củ rắn cắn, Pơmu, Lim, Sến, Táu, Vù Hương…
Về động vật rừng có khoảng 72 loài thú, 240 loài chim, 48 loài bò sát… trong đó nhiều loài có giá trị như Sơn Dương, Gấu, Khỉ đặc biệt là loài Vượn đen tuyền, Niệc cổ hung, Gà lôi tía, Vọoc xám được ghi trong sách đỏ Việt Nam. Các loài này tập trung chủ yếu ở các khu rừng tự nhiên tại các huyện còn nhiều tài nguyên rừng như: Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Yên, Lục Yên, Trấn Yên đặc biệt là Khu bảo tồn loài sinh cảnh Mù Cang Chải, huyện Mù Cang Chải và Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu, huyện Văn Yên.
Yên Bái nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, giữa hai vùng sinh thái Đông Bắc và Tây Bắc Việt Nam, với nhiệt độ trung bình từ 22-230C, lớp vỏ phong hóa dày đã tạo ra thảm thực vật phong phú về chủng loại và giàu về trữ lượng. Do điều kiện địa hình và khí hậu có sự chênh lệch giữa các vùng nên thực vật Yên Bái được chia ra các vành đai thực vật khác nhau.
Thảm thực vật rừng:
Yên Bái nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, giữa hai vùng sinh thái Đông Bắc và Tây Bắc Việt Nam, với nhiệt độ trung bình từ 22-230C, lớp vỏ phong hóa dày đã tạo ra thảm thực vật phong phú về chủng loại và giàu về trữ lượng. Do điều kiện địa hình và khí hậu có sự chênh lệch giữa các vùng nên thực vật Yên Bái được chia ra các vành đai thực vật khác nhau với các kiểu rừng chủ yếu sau.
Vành đai rừng nhiệt đới:
Vùng đồi núi thấp (độ cao dưới 600-700m) đất đai rừng này phân bố ở khu vực vùng núi thấp thuộc thung lũng sông Hồng, sông Chảy, trong các bồn địa Văn Chấn, Lục Yên có đặc điểm: rừng kín, thường xanh quanh năm. Phần lớn là rừng thứ sinh, tầng ưu thế sinh thái không khép tán, cây thân gỗ, nhiều dây leo chằng chịt, có nhiều tầng nhưng phân tầng không rõ. Thành phần thực vật chủ yếu gồm các loại cây họ sấu trò xanh, sếu tán, sui... dây leo có sóng mây, dưới tán rừng còn có cây họ chuối, ráy, hoàng tinh...
Vành đai rừng á nhiệt đới:
Núi cao trung bình (600-700m đến 1.700 - 1.800m). Đất đai rừng này phân bổ ở khu vực đỉnh núi Con Voi, các bậc thềm của vùng núi cao ở huyện Trạm Tấu, Văn Chấn, Mù Cang Chải, vành đai này có đặc điểm:
Thành phần thực vật khá đơn giản so với vành đai nhiệt đới, thường có cây thấp, cây bụi, thảm cỏ xanh. Đặc biệt dây leo cũng ít hẳn và thường ngắn, nhỏ, chỉ quấn quanh cây thân gỗ, thực vật phụ sinh phát triển mạnh bám vào thân, cành, lá cây khác ở trên tất cả các tầng và nguy cơ cả trên mặt đất, phần lớn là họ dương xỉ, họ lan, họ ráy... cây rừng chủ yếu là: sồi, dẻ, càng lồ... các cây dược liệu như tam thất, dương quy, hoàng bá, đỗ trọng....
Vành đai rừng cận nhiệt đới:
Núi cao (trên 1.700m), vành đai này phân bố ở vùng núi cao thuộc dãy Hoàng Liên - Pú Luông, Phu Sa Phìn, Phu Chiêm Ban. Đai rừng này có quần thể thể thực vật mang nhiều đặc tính của thực vật vùng ôn đới, thực vật rừng là rừng hỗn giao giữa lá cây rộng và lá cây kim như pơmu, thông, sa mộc, liễu sam; cây lá rộng có sồi, dẻ, đỗ quyên. Rừng thường có một hoặc hai tầng, trên, thân, cành, lá và cả mặt đất có rêu, dương sỉ, địa y như thành lớp dày.
Ngoài 3 đai rừng chính ở trên, thảm thực vật ở Yên Bái còn có các kiểu rừng đặc biệt sau:
Rừng nhiệt đới trên núi đá vôi: Với đặc trưng là có những cây thân gỗ cứng vật quý như ngiến, đinh, chò chỉ, dây leo như song, mây, cây tầm gửi như phong lan mọc trên thân cây to, ngoài ra còn có chuối, ráy. Loại rừng này phân bố ở khu vực núi đá vôi ven sông Chảy như ở huyện Lục Yên và bồn địa Văn Chấn .
Rừng tre nứa trên đất phát triển trên đá cuội kết, phù sa cổ: là loại rừng thuần vàu, nứa; trong điều kiện ít ẩm, khô, thành phần cơ giới nhẹ, tầng đất mỏng, nghèo chất dinh dưỡng; tỷ lệ mùn thấp, nếu khai thác kiệt sẽ thoái hóa trở nên cằn cỗi, độ che phủ kém, đất có sự rửa trôi về mùa mưa, thường phân bố ở các xã Hoàng Thắng, Xuân Ái, Yên Hợp huyện Văn Yên; xã Y Can, Âu Lâu huyện Trấn Yên; Động Quan, Trung Tâm của huyện Lục Yên và rải rác ở một số nơi khác.
Thảm thực vật có vai tro rất quan trọng trong việc giữ đất và giữ cho cân bằng sinh thái, bảo vệ môi sinh. Song do phá rừng làm nương rẫy, khai gỗ không hợp lý làm cho thảm thực vật rừng bị phá, đất mặt bị rửa trôi, độ phì của đất giảm nhanh chóng, làm cho đất khô, chai cứng, thậm chí còn đến tích tụ kết vón, đá ong theo thời gian rất khó phục hồi lại.
Tài nguyên rừng:
Rừng và đất rừng là tài nguyên và tiềm năng của tỉnh. Với hệ thống thực vật rất phong phú và đa dạng, gồm nhiều loại, nhiều họ khác nnhau, có đủ các lâm sản quý hiếm; các cây dược liệu quý, các cây lâm sản khác như tre, nứa, vầu, tài nguyên rừng phân chia theo chức năng sử dụng:
Vùng rừng phòng hộ :
Vùng rừng phòng hộ sông Đà gồm các huyện: Mù Cang Chải, Trạm Tấu và một phần Văn Chấn.
Vùng rừng phòng hộ sông Hồng: Gồm các huyện Trấn Yên, Văn Yên, Văn Chấn và thành phố Yên Bái.
Vùng rừng phòng hộ sông Chảy: gồm các huyện Yên Bình, Lục Yên.
Vùng rừng sản xuất:
Vùng rừng sản xuất nguyên liệu giấy gồm các huyện: Yên Bình, Trấn Yên, Lục Yên, vùng thấp Văn Yên, vùng ngoài Văn Chấn.
Vùng trồng cây đặc sản quế: Tập trung ở huyện Văn Yên, Trấn Yên và phân bố rải rác ở các huyện khác: Văn Chấn, thị xã Yên Bái, Yên Bình, Lục Yên.
Đất rừng:
Hết năm 2014, diện tích rừng và đất lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh Yên Bái là 418,495,47 ha, trong đó, rừng tự nhiên là 238.976,13 ha; rừng trồng là 179,7519,34ha; độ che phủ của rừng là 61,2 %.
Yên Bái có nhiều loại rừng khác nhau như: rừng nhiệt đới, á nhiệt đới, và núi cao. Trong khu vực rừng á nhiệt đới của tỉnh có nhiều loại cây lá kim (như: pơmu, thông nàng, thông tre lá lớn, sa mộc, sam mộc) xen lẫn cây lá rộng thuộc họ sồi dẻ, đỗ quyên. Ở độ cao trên 2000m, rừng hỗn giao giảm dần, pơmu mọc thành rừng kín cao tới 40-50m, đường kính thân có cây tới 1,5m. Cao hơn nữa là những cánh rừng thông xen kẽ các tầng cây bụi nhỏ rồi đến trúc lùn, cậy họ cói, cậy họ hoa hồng, cây họ thạch nam, cây họ cúc, cây họ hoàng liên xen kẽ. Lùi dần về phía đông nam, độ cao hạ dần, khí hậu ấm áp hơn làm cho lớp phủ thực vật rừng có điều kiện phát triển. Bên cạnh các loại gỗ quý (nghiến, trúc, lát hoa, chò chỉ, pơmu, cây thuốc quý (đẳng sâm, sơn tra, hò thủ ô, hoài sơn, sa nhân), động vật hiếm (hổ, báo, cầy hương, lợn rừng, chó sói, sơn dương, gấu, hươu, vượn, khỉ, trăn, tê tê, đàng đẵng, ếch dát, gà lôi, nộc cốc, phượng hoàng đất) cùng nhiều khu rừng cho lâm, đặc sản (cọ, măng, song, móc, nấm hương, mộc nhĩ, trẩu, quế, chè).
Trữ lượng rừng:
Tổng trữ lượng của các loại rừng của Yên Bái có 14.080,719 m3 gỗ và 114.638.800 cây tre, nứa, vầu các loại (theo số liệu kiểm kê rừng năm 1998).
Theo kết quả kiểm kê rừng tự nhiên của Yên Bái chủ yếu còn ở hai cấp trữ lượng III và IV; cấp trữ lượng III: 151-225 m3/ha, chiếm 18,2%; cấp trữ lượng IV: 76- 150 m3/ha, chiếm 34,2%. Cá biệt có nơi rừng còn đạt 250m3/ha, nhưng không đáng kể vê diện tích. Trữ lượng rừng của Yên Bái tập trung chủ yếu ở các huyện: Văn Yên, Văn Chấn, Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Trấn Yên, Yên Bình và Lục Yên.
Hệ động, thực vật hoang dã:
Với diện tích đất có rừng trên 410 ha chiếm gần 60% diện tích tự nhiên, rừng Yên Bái được tổ chức Bảo tồn động thực vật quốc tế (FFI), Quỹ bảo tồn thiên nhiên Việt Nam (VCF) đánh giá có độ đa dạng sinh học phong phú, đa dạng về chủng loại bao gồm rừng nguyên sinh, rừng thường xanh, rừng rụng lá mùa thu, rừng hỗn giao. Mặt khác rừng Yên Bái có hệ thống thực vật đa dạng. Hệ thực vật ở Yên Bái có khoảng 1.035 loài thực vật bậc cao thuộc 161 họ, 561 chi trong đó có nhiều loài quý hiếm như: Lan Kim Tuyến, Củ rắn cắn, Pơmu, Lim, Sến, Táu, Vù Hương…
Về động vật rừng có khoảng 72 loài thú, 240 loài chim, 48 loài bò sát… trong đó nhiều loài có giá trị như Sơn Dương, Gấu, Khỉ đặc biệt là loài Vượn đen tuyền, Niệc cổ hung, Gà lôi tía, Vọoc xám được ghi trong sách đỏ Việt Nam. Các loài này tập trung chủ yếu ở các khu rừng tự nhiên tại các huyện còn nhiều tài nguyên rừng như: Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Yên, Lục Yên, Trấn Yên đặc biệt là Khu bảo tồn loài sinh cảnh Mù Cang Chải, huyện Mù Cang Chải và Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu, huyện Văn Yên.